Η γεωλογία των υδρογονανθράκων είναι ένας εφαρμοσμένος τομέας της επιστήμης της γεωλογίας. Τα τελευταία σαράντα χρόνια ήταν μια σημαντική περίοδος για την ανάπτυξη του συγκεκριμένου επιστημονικού πεδίου, ειδικά στην πλούσια σε φυσικούς πόρους ΕΣΣΔ και στη συνέχεια στη Ρωσία. Στη διάρκεια αυτής της χρονικής περιόδου ανακαλύφθηκαν αρκετά νέα πεδία με μοναδικά σε μέγεθος, ποσότητα και ποιότητα κοιτάσματα υδρογονανθράκων . Τόσο που το μόνο που είχαμε να κάνουμε ήταν απλά, η αύξηση της παραγωγής.
Σήμερα, συντελούνται ιστορικές αλλαγές στον τομέα και μεταβάλλεται η ισορροπία των δυνάμεων, λέει ο διευθυντής του Ινστιτούτου Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου της Ρώσικης Ακαδημίας Επιστημών και του Υπουργείου Παιδείας, Ανατόλι Ντμιτριέφσκι. «Οι αναπτυγμένες χώρες βρίσκονται μπροστά σε σοβαρά προβλήματα, από τη λύση των οποίων εξαρτάται το μέλλον του κόσμου. Μπορούμε να πούμε ότι είμαστε στην αρχή της δύσης της εποχής του πετρελαίου, η οποία διήρκεσε ολόκληρο τον 20ο αιώνα», είπε. Και πρόσθεσε: «Στη διάρκεια της κυριαρχίας του, το πετρέλαιο ήταν ο κρίσιμος παράγοντας που καθόριζε την τεχνολογική πρόοδο. Ο κινητήρας εσωτερικής καύσης άλλαξε την όψη του κόσμου, παρέχοντας μια άνευ προηγουμένου αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας. Η ταχεία αύξηση του πληθυσμού στις αναπτυσσόμενες χώρες οδήγησε σε αύξηση της ζήτησης για πετρέλαιο. Από την άλλη πλευρά, τα αποθέματα του «μαύρου χρυσού» είναι περιορισμένα. Οι παραδοσιακές μέθοδοι εξόρυξης δεν αρκούν για να ικανοποιήσουν τις παγκόσμιες ανάγκες. Με την αύξηση των τιμών του πετρελαίου, γίνονται πλέον ανταγωνιστικές νέες, άγνωστες στο παρελθόν τεχνολογίες».
Για τη Ρωσία σήμερα, είναι επίκαιρο όσο ποτέ άλλοτε, το να καθοριστούν τα βήματα που θα πρέπει να ακολουθήσει για να σταματήσει η εξάρτηση της οικονομίας της χώρας από τις τιμές του πετρελαίου. «Το επίπεδο των τιμών του πετρελαίου στο εγγύς μέλλον, τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και σε μακροπρόθεσμη προοπτική, είναι μόνο ένα από τα προβλήματα της οικονομίας», τονίζει ο Ακαδημαϊκός. «Είναι σαφές, ότι με τις τιμές του πετρελαίου να βρίσκονται πάνω από τα 150 δολάρια το βαρέλι, η αυτοκινητοβιομηχανία είναι σε θέση να παράσχει έναν οικονομικό κινητήρα που να καταναλώνει ελάχιστη βενζίνη. Αυτό που είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τη Ρωσία, είναι η χρονική διάρκεια τόσο της ζήτησης για πετρέλαιο, όσο και των υψηλών τιμών».
Σχιστολιθικό φυσικό αέριο
Η παραγωγή σχιστολιθικού φυσικού αερίου τα τελευταία χρόνια αυξάνεται. Ενδιαφέρον για την εκμετάλλευση φυσικού αερίου από σχιστόλιθο δεν υπάρχει μόνο στις ΗΠΑ. Σήμερα, αποδεδειγμένα αποθέματα φυσικού αερίου από σχιστολιθικά πετρώματα, βρίσκονται στα εδάφη 38 χωρών. Η Κίνα ασχολείται με το θέμα της εξόρυξης του, πολύ σοβαρά. Η Δυτική Ευρώπη είναι πιο διστακτική. Επιδεικνύει προς το παρόν μικρό ενδιαφέρον, αν και ερευνώντας για εναλλακτικές λύσεις στο ρώσικο φυσικό αέριο σε μακροπρόθεσμη βάση, η ΕΕ σχεδιάζει να ασχοληθεί με τα αντισυμβατικά ορυκτά καύσιμα.
Με λίγα λόγια, η κατάσταση γύρω από το σχιστολιθικό φυσικό αέριο ήταν χειρότερη από ότι φαντάζονταν οι ρώσικες αρχές. Τον Αύγουστο του 2012, ο ρώσος υφυπουργός Οικονομικής Ανάπτυξης Αντρέι Κλεπάτς, δήλωσε ότι ο ρώσικος γίγαντας του «γαλάζιου χρυσού» Gazprom, που αρχικά είχε υποτιμήσει το μέγεθος της επανάστασης του σχιστόλιθου, τώρα την αντιμετωπίζει με μεγάλη σοβαρότητα. Και τον Οκτώβριο του ίδιου έτους, στη συζήτηση μπήκε πιο ενεργά και ο Βλαντίμιρ Πούτιν. Ο ρώσος πρόεδρος, αναφερόμενος στους κινδύνους που αντιμετωπίζει η Gazprom λόγω των παγκόσμιων αλλαγών στην αγορά ενέργειας που οφείλονται στην αύξηση του όγκου παραγωγής αερίου από σχιστόλιθο, έδωσε εντολή στο υπουργείο Ενέργειας για να τροποποιήσει το σχεδιασμό για την ανάπτυξη του κλάδου του φυσικού αερίου μέχρι το 2030.
Τέλος το εύκολο και φθηνό πετρέλαιο
Και σαν να μην έφτανε αυτή η εξέλιξη, η αντισυμβατική επανάσταση στην εξόρυξη υδρογονανθράκων συνεχίστηκε. Αυτή τη φορά, με το πετρέλαιο από σχιστόλιθο. Αποδείχθηκε ότι με τον ίδιο τρόπο όπως και το αέριο μπορεί να εξαχθεί από σχιστόλιθο και ο μαύρος χρυσός. Η ανάπτυξη της αντισυμβατικής μεθόδου, μόλις άρχισε, αλλά είναι ήδη κατανοητό ότι έχει προοπτικές. Σύμφωνα με Δυτικούς εμπειρογνώμονες, τα αποθέματα πετρελαίου από σχιστόλιθο στις ΗΠΑ είναι πέντε φορές περισσότερα από ότι του συμβατικού ορυκτού στη Σαουδική Αραβία.
Για τη Gazprom αυτή η επανάσταση αποτελεί πιο σοβαρή απειλή από αυτή του φυσικού αερίου. Ακόμα κι αν σήμερα η εταιρεία δεν προτίθεται να δαπανήσει πόρους για την άντληση σχιστολιθικού αερίου, ενδιαφέρεται να προχωρήσει σε σχεδιασμό για την εξόρυξη και την εκμετάλλευση πετρελαίου από τα πετρώματα σχιστόλιθου.
Ταχύτατος εκσυγχρονισμός
Ένα ακόμα πρόβλημα για τη Ρωσία, είναι ότι κάθε χρόνο οι εμπειρογνώμονες καταγράφουν έλλειψη σε ποσοτικό επίπεδο επιτυχημένων καινοτομιών στο ρώσικο κλάδο των υδρογονανθράκων.
«Σε γενικές γραμμές, έχουμε πάρα πολλές καινοτόμες ιδέες στη Ρωσία. Αλλά το κύριο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι επιστήμονες που τις ανακαλύπτουν, είναι στην εμπορευματοποίηση τους και στην άμεση εφαρμογή τους στην βιομηχανία υδρογονανθράκων», παρατηρεί ο Κονσταντίν Ναντενένκο, διευθυντής επιχειρηματικών επενδύσεων της εταιρείας «Leader». «Είναι δύσκολο για κάποιον «τρίτο», να έχει σωστές σχέσεις με τις γιγαντιαίες πετρελαϊκές εταιρείες. Μάλιστα, για τους επιστήμονες πιο εύκολο είναι να γίνουν αποδεκτοί από την παγκόσμια αγορά παρά από τη ρωσική. Αυτό οφείλεται στο ότι στο εξωτερικό η αγορά λειτουργεί πιο καλά και αποτελεσματικά. Δεν είμαι σίγουρος, ωστόσο, ότι αυτό είναι μόνο ρώσικο πρόβλημα. Και σε άλλες χώρες, από τη μία οι υπεύθυνοι λήψης των αποφάσεων λειτουργούν με μεγάλα ποσά και τα έσοδα από τις start-up δεν είναι πολύ ενθαρρυντικά. Από την άλλη, εξετάζοντας την ιδέα της ένταξης των νέων τεχνολογιών στις διαδικασίες τους, συνειδητοποιούν ότι το κόστος μιας τυχόν αποτυχίας είναι υψηλό. Μιλώντας χωρίς περιστροφές, δεν βλέπουμε για παράδειγμα και μεγάλη διαφορά μεταξύ της BPκαι της Rosneft σε αυτό τον τομέα.
Η διαφορά με τη ρώσικη αγορά στην καινοτομία, είναι ότι στη διεθνή αγορά υπάρχει μια μεγάλη κατηγορία τεχνολογικών εταιρειών παροχής υπηρεσίας που ανταγωνίζονται μεταξύ τους για να τραβήξουν την προσοχή των μεγάλων επιχειρήσεων. Στο περιβάλλον αυτό, είναι πολύ σημαντικό να εξηγήσουν στους δυνητικούς τους πελάτες –πετρελαϊκές και συναφείς εταιρείες- σε τι είναι καλύτεροι από τους ανταγωνιστές τους.
Οι εταιρείες τεχνολογίας αιχμής, που διαθέτουν τεχνογνωσία, πόρους και χαίρουν υψηλού κύρους στον κλάδο, προσπαθούν συνεχώς να βρουν και να εισαγάγουν στην παραγωγή καινοτόμες λύσεις. Έχουν πραγματικά ενταχθεί στη διαδικασία του τεχνολογικού ανταγωνισμού. Οι αντίστοιχες εταιρείες που συνεργάζονται με τις ρώσικες εταιρείες υδρογονανθράκων, συνδέονται στενά με τους δυνητικούς τους πελάτες και δεν υπάρχει χώρος για ανταγωνισμό που να λειτουργεί υπέρ της καινοτομίας.
«Εδώ, ναι προσευχόμαστε. Δεν πρόκειται όμως για τζαμί. Είναι ο χώρος στον οποίο πραγματοποιούμε τις προσευχές μας. Εδώ έρχεται ο ιμάμης και οι πιστοί αλλά δεν είναι το επίσημο τζαμί, το οποίο θέλουν και ζητούν να γίνει όλοι οι μουσουλμάνοι».
