Η Ιστορία της Βορείου Ηπείρου έως σήμερα

Η Ιστορία της Βορείου Ηπείρου έως σήμερα

Aρχαία Απολλωνία
Η πόλη ιδρύθηκε το 588 π.X, από 'Έλληνες της Κέρκυρας και της Κορίνθου. Διαδραμάτισε σημαντικό εμποροοικονομικό και πολιτιστικό ρόλο, σε ολόκληρο το χώρο της Βορείου Ηπείρου. Σήμερα τα διάσπαρτα αρχαία ερείπια, μαρτυρούν την ελληνικότητα ολόκληρης της περιοχής.

Από τα πανάρχαια χρόνια, ο Βορειοηπειρωτικός χώρος κατοικείται από τους ΧΑΟΝΕΣ, τους ΑΝΤΙΝΤΑΝΕΣ, τους ΑΒΑΝΤΕΣ και τους ΠΑΡΑΥΑΙΟΥΣ, οι οποίοι συνδέονται με τα νότια ηπειρωτικά φύλα (τους ΜΟΛΟΣΣΟΥΣ, τους ΘΕΣΠΡΩΤΟΥΣ, τους ΑΘΑΜΑΝΕΣ, τους ΑΜΦΙΛΟΧΙΟΥΣ κ.α). με κοινές δοξασίες και με κοινή ιστορική πορεία. Με τα φύλα αυτά και την ΕΛΛΗΝΙΚΗ καταγωγή τους, ασχολούνται οι ιστορικοί και οι συγγραφείς της αρχαιότητας. Ο ΗΡΟΔΟΤΟΣ, ο ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ, ο ΗΣΙΟΔΟΣ, ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, ο ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ, ο ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ, ο ΣΤΡΑΒΩΝ, ο ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΒΥΖΑΝΤΙΟΣ και άλλοι, οι οποίοι τονίζουν την διαφορετική φυλετική προέλευση και γεωγραφική τοποθέτηση των Ιλλυριών (πρόγονοι συγχρόνων Αλβανών).


Ο Θουκυδίδης προσδιορίζει σαν όριο μεταξύ Ελλήνων και Ιλλυριών την Επίδαμνο, ενώ ο Στράβωνας τον Γενούσο ποταμό. Ο Πτολεμαίος Κλαύδιος, έλεγε "ΑΡΧΕΓΟΝΟΣ ΕΛΛΑΣ ΗΠΕΙΡΟΣ" δηλαδή η 'Ήπειρος με το θρησκευτικό κέντρο της Δωδώνης, ήταν ή αρχή (ρίζα) της Ελλάδος .
Οι Ιλλυριοί σύμφωνα με τα αρχαιολογικά δεδομένα, έφτασαν με ΕΠΙΔΡΟΜΕΣ μέχρι τo Γενούσο ποταμό, απωθηθέντες στη συνέχεια από τους 'Έλληνες του αποικισμού (Επίδαμνος, Απολλωνία). Η ονομασία "ΑΛΒΑΝΟΙ" εμφανίζεται στις ιστορικές πηγές, στα 1080 μ.Χ.
Στον ίδιο χώρο η αρχαιολογική σκαπάνη ανασκάπτει ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΠΟΛΕΙΣ, που άκμασαν μέχρι τους ρωμαϊκούς χρόνους. Τέτοιες πόλεις ήταν η ΦΟΙΝΙΚΗ, η ΕΚΑΤΟΜΠΕΔΟΣ, το ΒΟΥΘΡΩΤΟ, η ΑΝΤΙΓΟΝΕΙΑ (ΤΕΠΕΛΕΝΙ) ο ΠΥΛΩΔΗΣ ΛΙΜΗΝ, η ΠΑΛΑΙΣΤΗ (ΠΑΛΑΣΣΑ, ΔΡΥΜΑΔΕΣ), η ΧΕΙΜΑΡΡΑ, η ΠΑΝΟΡΜΟΣ, το ΟΙΝΙΟΝ (ΚΑΝΙΝΑ), η ΑΝΤΙΠΑΤΡΕΙΑ (ΒΕΡΑΤΙ), η ΕΠΙΔΑΜΝΟΣ (ΔΥΡΡΑΧΙΟ - Αποικία των Κορινθίων) η ΟΓΧΗΣΜΟΣ (ΑΓΙΟΙ ΣΑΡΑΝΤΑ), το ΩΡΙΚΟ, η ΒΥΛΛΙΣ (ανατολικά Αυλώνος) και η ΑΠΟΛΛΩΝΙΑ (ΦΙΕΡΙ - Αποικία Κερκυραίων).
Το 232 π.Χ οι Χάονες, δημιουργούν με έδρα τη Φοινίκη το "ΚΟΙΝΟ ΤΩΝ ΗΠΕΙΡΩΤΩΝ". ('Ένα είδος, -αρχαίας- ομοσπονδίας των ηπειρωτικών πόλεων). Μοναδική στρατιωτική μορφή της Ηπείρου, υπήρξε ο βασιλιάς των Μολοσσών ΠΥΡΡΟΣ, γνωστός για την εκστρατεία του στην Νότιο Ιταλία, προς ενίσχυση των Ελλήνων της Μεγάλης Ελλάδος (Τάρας). Το 167 π.Χ, η 'Ήπειρος περνάει στη Ρωμαϊκή κυριαρχία, με ανυπολόγιστες καταστροφές των πόλεών της και του πολιτισμού της, από τους Ρωμαίους εισβολείς.
Κατά τους Μεσαιωνικούς και Βυζαντινούς χρόνους, ολόκληρη η 'Ηπειρος υπέστη επιδρομές διαφόρων εισβολέων, από το βορρά και τη δύση. Πολλοί βυζαντινοί αυτοκράτορες (Ιουστινιανός, Βασίλειος Β' κ.α.) επιδεικνύουν ζωηρό ενδιαφέρον για τη περιοχή. Κατασκευάζουν κάστρα και οχυρώνουν τις πόλεις. Από τον 1ο αιώνα μ.Χ, ο Χριστιανισμός εξαπλώνεται στην Ήπειρο και δημιουργούνται ΕΠΙΣΚΟΠΕΣ και ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΙΣ ενώ, ΜΟΝΑΔΙΚΕΣ είναι οι ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΕΣ στις εκκλησιές και τα μοναστήρια, που αποτελούν -όσες διεσώθησαν- μνημεία της βυζαντινής αρχιτεκτονικής και τέχνης . Μετά την άλωση της ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ από τους Φράγκους (1204), ιδρύεται το ΔΕΣΠΟΤΑΤΟ της ΗΠΕΙΡΟΥ , με κυριαρχία από την 'Άρτα μέχρι και το Δυρράχιο. Η 'Ηπειρος διατηρεί ΑΚΕΡΑΙΟ τον ΕΛΛΗΝΙΚΟ της ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ.
Από το 1449, αρχίζει η μακρόχρονη περίοδος της τουρκοκρατίας. Μια περίοδος καταστροφών, λεηλασιών και σφαγών, για τον ελληνικό πληθυσμό. Οι βίαιοι εξισλαμισμοί του 17ου και 18ου αιώνα (περιοχές Δελβίνου, Πρεμετής, Αργυροκάστρου, Κουρβελεσίου) ανακόπτονται από τη δράση του Ισαποστόλου Κοσμά του Αιτωλού (1714-1779). Ο σημερινός μουσουλμανικός πληθυσμός της Βορείου Ηπείρου, είναι αποτέλεσμα των βίαιων εξισλαμισμών των χρόνων της τουρκοκρατίας. Χαρακτηριστικό είναι ότι σήμερα δεκάδες μουσουλμάνοι, βαπτίζονται ορθόδοξοι χριστιανοί, επιστρέφοντας στις ρίζες και στις παραδόσεις τους.
Πολλά επαναστατικά κινήματα για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού ξεσπούν και πνίγονται στο αίμα (1585, 1650 Δέλβινο, 1684,1798,1771 Χειμάρρα, 1878 Χειμάρρα, 'Άγιοι Σαράντα, 1769 Μοσχόπολη κ.α.). Κατά την τουρκοκρατία, εξελίχθηκε στη Βόρειο 'Ήπειρο, ένα από τα σημαντικότερα κέντρα του υπόδουλου Ελληνισμού. Η ΜΟΣΧΟΠΟΛΗ με την Ακαδημία, τις Βιβλιοθήκες, το πρώτο ελληνικό τυπογραφείο (μετά την Κωνσταντινούπολη) και τις εκδόσεις βιβλίων, πρόσφερε σημαντικές υπηρεσίες στην προσπάθεια εθνικής αφύπνισης του Ελληνισμού . Το πνευματικό αυτό κέντρο, καταστράφηκε ολοκληρωτικά το 1769, από τους Τουρκαλβανούς.
Βορειοηπειρώτες μετείχαν και στον αγώνα της εθνεγερσίας του 1821 , σε διάφορες μάχες και πολεμικά γεγονότα (πολιορκία Μεσολογγίου, Μάχη Πέτρας κα), ακόμα και στη Κρήτη (1827). Σημαντική είναι επίσης η συμβολή των εύπορων Ηπειρωτών και Βορειοηπειρωτών, στη συγκρότηση και οργάνωση του ελληνικού κράτους.Οι ευεργεσίες των Ζαππαίων (Ζάππειο Μέγαρο), του Αρσάκη (Αρσάκειο), του Μπάκα και του Αβέρωφ (Πολυτεχνείο, Καλλιμάρμαρο στάδιο κα) ακόμα κοσμούν την Αθήνα .
Κατά τους βαλκανικούς πολέμους (1912-1913) η Ελλάδα, απελευθερώνει το μεγαλύτερο τμήμα της ενιαίας Ηπείρου. 'Όμως, οι πολιτικές σκοπιμότητες και τα συμφέροντα των μεγάλων δυνάμεων της εποχής (κυρίως της Ιταλίας και της Αυστρίας) παραχωρούν το βόρειο τμήμα της Ηπείρου -που είχε απελευθερωθεί από τα ελληνικά στρατεύματα- στην ΑΛΒΑΝΙΑ ("Πρωτόκολλο Φλωρεντίας" 17-12-1913) προκειμένου να αποκτήσει ικανοποιητική επικράτεια, το νεοσύστατο αλβανικό κράτος. Μια ενέργεια που -κυριολεκτικά- αγνόησε επιδεικτικά τις προσδοκίες και τα οράματα του ελληνικού πληθυσμού της περιοχής. Το βορειοηπειρωτικό ζήτημα, στην άδικη απόφαση της "Φλωρεντίας", έχει τις ρίζες του.
Τι είναι το Βορειοηπειρωτικό ζήτημα

Η 'Ήπειρος με πολιτιστικό κέντρο το "ΜΑΝΤΕΙΟ της ΔΩΔΩΝΗΣ" κατοικήθηκε από τα πανάρχαια χρόνια με ελληνικά φύλα. Από τότε και μέχρι το 1913, ο ηπειρωτικός χώρος, ήταν ένας και αδιαίρετος. 'Άρχιζε απ' τον Αμβρακικό κόλπο στη Πρέβεζα και τελείωνε στο ποταμό Γενούσο (αλβανικά Σκούμπι).

Το 1908 ο ΙΣΜΑΗΛ ΚΕΜΑΛ ΒΕΗ (πρωτεργάτης της εθνικής αλβανικής αφύπνισης) ζήτησε από τον 'Έλληνα Πρωθυπουργό Θεοτόκη, την ΠΡΟΕΛΑΣΗ του Ελληνικού Στρατού, μέχρι την Αυλώνα, καθορίζοντας τη πόλη, σύνορο Ελλάδος και Αλβανίας (τα σύνορα αυτά, δε τα δέχτηκε αργότερα η πρεσβευτική διάσκεψη και η Διεθνής Επιτροπή Ελέγχου)
Το 1912 -και μετά από 482 χρόνια αβάστακτης τουρκικής κατοχής- η Ελλάδα απελευθέρωσε το μεγαλύτερο τμήμα της Ηπείρου (γραμμή βόρεια Χειμάρρας, Τεπελενίου, Πόγραδετς) . Ο ελληνικός πληθυσμός της περιοχής, πίστεψε πως ήρθε επιτέλους η ώρα, να γευθεί και αυτός τη χαρά της λευτεριάς, στην αγκαλιά της μητέρας πατρίδας. Γελάστηκε όμως, αφού οι αποφάσεις -και τα συμφέροντα- των μεγάλων δυνάμεων της εποχής, δεν έλαβαν καθόλου υπόψιν τους, τις προσδοκίες του και τους αιώνιους πόθους του.
Με το "Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας" (17-2-1913) το βόρειο τμήμα της -ήδη απελευθερωμένης- Ηπείρου (περιοχή βόρεια των Φιλιατών, Δελβινακίου, Κονίτσης) παραχωρήθηκε στο ΝΕΟΣΥΣΤΑΤΟ ΑΛΒΑΝΙΚΟ κράτος, προκειμένου να αποκτήσει αυτό ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΤΙΚΗ εδαφική επικράτεια. Μια άδικη απόφαση, χωρίς προηγούμενο. Τότε δημιουργείται και ο όρος "Βόρειος 'Ήπειρος", που ουσιαστικά είναι πολιτικός και όχι γεωγραφικός .
ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ