Τι είναι η Ηπειρωτική Εταιρεία

Γραφεία της Ηπειρωτικής Ετιαρείας : Μαυρομιχάλη 7, 106 79 ΑΘΗΝΑ τηλ. 210-362 1651 E-mail: epiret@otenet.gr

Τι είναι η Ηπειρωτική Εταιρεία:
Η Ηπειρωτική Εταιρεία συνεστήθη την 25-3-1906 στην Αθήνα από τον αείμνηστο Σπύρο Σπυρομήλιο - Υπομοίραρχο, τον Γεώργιο Δούμα - Γενικό Διευθυντή ΣΠΑΠ (Σιδηρόδρομοι Πειραιώς, Αθηνών, Πελοποννήσου), τον Βασίλειο Μελά - Ανθυπίλαρχο, τον Χαρ. Λιάμπεη - Ανθυποπλοίαρχο, Χρήστο Χρηστοβασίλη - Λόγιο, Μιλτιάδη Πανταζή -Υφηγητή Πανεπιστημίου, Χρήστο Χρόνη - Υπολοχαγό Οικονομικού, Περικλή Καραπάνο -Δικηγόρο, Παναγή Δαγκλή - Αντισυνταγματάρχη Πυροβολικού, Χρήστο Μαλάμο, Ταγματάρχη Μηχανικού, Γεώργιο Γάγαρη -Δημοσιογράφο & Εκδότη της εφημερίδας "ΦΩΝΗ της ΗΠΕΙΡΟΥ", Αυγερινό Αβέρωφ -πολιτευτή, σαν μια μυστική - συνωμοτική οργάνωση με σκοπό να συμβάλει στην απελευθέρωση της Ηπείρου.
Πρόεδρος της μυστικής οργάνωσης ανεδείχθη ο Παν. Δαγκλής, υπαρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατού. Η ψυχή και ο νους ο διευθύνων τις δραστηριότητες , ήταν ο αδάμαστος στη θέληση και στη σπινθηροβόλο ευφυΐα, κατάφορτος από τις οικογενειακές παραδόσεις Σπυρομήλιος που σκόπευε να αποπλύνει το αίσχος της ήττας του 1897 απότοκο μεγάλων συμφορών για την Ήπειρο, ο δε Γεώργιος Δούμας ήταν ο κυριότερος σύνδεσμος μεταξύ του Κεντρικού Δ.Σ. και των Μυστικών Υπηρεσιών στα Ιωάννινα. Ο βασικός Όρκος των μυημένων ήταν:
"Ορκίζομαι επί του Ιερού Ευαγγελίου εις το όνομα της Μια;, Αδιαιρέτου και Ομοουσίου Αγίας Τριάδος,ότι θέλω χύσει και την τελευταίαν ρανίδα του αίματος μου υπέρ του ιερού σκοπού της Εταιρείας, προς απελευθέρωσην της φιλτάτης Πατρίδος μου, Ηπείρου, όταν διαταχθώ προς τούτο, και ότι θέλω τηρήσει απόλυτον εχεμύθειαν περὶ του σκοπού και των έργων της Εταιρείας. Εν η δε περιπτώσει φανώ επίορκος, να υφίσταμαι τας συνεπείας του περί ποινών μυστικού άρθρου και να είμαι επικατάρατος." 
Ο "Κανονισμός" της Εταιρείας μυστικός και αυστηρός, είχε 33 άρθρα. Όριζε την οργάνωση της εταιρείας σε τρία επίπεδα τμημάτων μελών, τούς Εταίρους, τούς Αδελφούς και τους Ελευθερωτές. Κάθε τμήμα σε όλα τα επίπεδα είχε το ανώτερο δώδεκα μέλη. Τμήματα Εταίρων οργανώθηκαν σε πολλές πόλεις της Ελεύθερης Ελλάδας και στο εξωτερικό, δηλαδή και στην υπόδουλο Ήπειρο (Ιωάννινα, Πρέβεζα, Αργυρόκαστρο) που αποτελούσαν και τα στελέχη και οργανωτές. Τμήματα Αδελφών μόνο στην Ήπειρο σε πόλεις και κωμοπόλεις. Και τέλος πολλά τμήματα Ελευθερωτών σε πόλεις και χωριά της υπόδουλης Ηπείρου. Ο ακριβής αριθμός των μελών τους είναι άγνωστος, αλλά από τα διασωθέντα στοιχεία πρέπει να ξεπερνούσαν τους 4000 ορκισμένους άνδρες. Οι Εταίροι και οι Αδελφοί στην ορκομωσία ελάμβαναν ένα ψευδώνυμο (nom de guerre) και μ' αυτό αναφέρονταν στα έγγραφα για λόγους ασφαλείας και προστασίας των μελών και της οργάνωσης.
Στην υπόδουλο τότε Ήπειρο, η " Ηπειρωτική Εταιρεία " αναπτύχθηκε με τις Μυστικές Υπηρεσίες που υπάγονταν στο Γενικό Προξενείο Ιωαννίνων. ¨ηταν οργανωμένες σε τρεις Διευθύνσεις : η Α' Ιωαννίνων, η Β' Πρεβέζης, και η Γ' Αργυροκάστρου. 
Στο Γενικό Προξενείο Ιωαννίνων με ψευδοιδιότητες (ακόλουθοι, υπάλληλοι, γραμματείς κλπ.) είχαν σταλεί εκπαιδευμένοι Αξιωματικοί. Παράδειγμα είναι ο Κ. Τσιριγώτης -Υπολοχαγός Πεζικού με το όνομα για το κοινό "Κ. Τσαρόπουλος" - Προξενικός υπάλληλος, το δε κωδικό του όνομα στις Μυστικές Υπηρεσίες ήταν "Άραχθος".

Αλλά η αναπόληση των ενδόξων αυτών σελίδων της Ηπειρωτικής Ιστορίας θα μας πήγαινε πολύ μακριά. Κλίνουμε με ευλάβεια οι ελάχιστοι εμείς νεώτεροι απέναντι στους μεγάλους αυτούς Προγόνους μας Ηπειρώτες της ανιδιοτελούς προσφοράς και θυσίας.
Η Ήπειρος μετά τη γιγαντομαχία μπροστά στο Ανδροφόνο Μπιζάνι, έχει απελευθερωθεί κατά το μεγαλύτερο της μέρος. Ο Ηπειρωτικός Λαός χαίρεται τη λευτεριά του.
Οι νέες όμως χώρες, Μακεδονία, Ήπειρος, Θράκη, Νησιά του Αιγαίου, είναι ανάγκη να προσαρτηθούν όχι σαν λεία κατακτήσεως στον κορμό της Παλιάς Ελλάδος, της Ελλάδος των συνόρων της Μελόυνας καὶ του Αράχθου, αλλά να ενσωματωθούν και να βρουν μαζί της, τη σύμμετρη ανάπτυξη τους στον στίβο των ευγενικών ειρηνικών αγώνων. Και η προσπάθεια και της Πολιτείας και των Τέκνων της Ηπείρου ήταν συνεχής και αδιάλειπτη.
Στα 1934, είκοσι χρόνια μετά την απελευθέρωσή της, η Ήπειρος ήταν μια λησμονημένη και απόκεντρη περιοχή. Το θαλάσσιο προς αυτήν ταξίδι από την πρωτεύουσα ήταν μια περιπέτεια που διαρκούσε είκοσι τέσσαρες ώρες. Οι οδική σύνδεση ήταν ανύπαρκτη λόγω μη ύπαρξης οδικού δικτύου. Η σκιά της ληστοκρατίας μόλις είχε διαλυθεί με το δρακόντειο νόμο περί ληστείας του Ελ. Βενιζέλου. Η ελονοσία μάστιζε το Φανάρι και την πεδινή Θεσπρωτία. Τα αποστραγγιστικά και εγγειοβελτιωτικά έργα στον Ηπειρωτικό χώρο είναι όραμα μακρινό. Ο τουρισμός, τόσο αναπτύξιμος από τις φυσικές καλλονές της ευλογημένης Γής, μαγική, αλλά άγνωστη λέξη. Οι δρόμοι ανύπαρκτοι. Αλλά ακοίμητη η δραστηριότητα και το ενδιαφέρον των Αποδήμων Ηπειρωτών.
Και τότε είναι που γεννάται η σκέψις της ανασυστάσεως της Ηπειρωτικής Εταιρείας, όχι πλέον συνωμοτικής, αλλά προορισμένης να παίξει το ρόλο της σε ειρηνικό πεδίο, να βγάλει την Ήπειρο από το περιθώριο της κρατικής μερίμνης, με την προαγωγή των ζητημάτων, που την απασχολούσαν.
Πρωτουργοί της νέας Εταιρείας, με τη νόμιμη πια μορφή της είναι παλαιά Μέλη της συνωμοτικής, ο Γ. Δούμας, ο Βασ. Μελάς, ο Λιάμπεης, ο Πανταζής και Επίγονοι τους, με την προτροπή του Ιωαννίνων Σπυρίδωνος. Και δεν μπορούσε, να γίνει αλλιώς. Ποιος άλλος θα μπορούσε, να οικειοποιηθεί έναν περίδοξο τίτλο, που είχε πάρει τη λαμπηδόνα του απελευθερωτικού Ηπειρωτικού πολέμου; Ο Σπυρίδων, ο Δούμας κι ο Β. Μελάς διετέλεσαν και Πρόεδροι της νέας Ηπειρωτικής Εταιρείας.
Η δράση της Ηπειρωτικής Εταιρείας μέχρι της εποχής του πολέμου του 1940 είναι πολύμορφη. Θα σημειώσουμε ότι και ο δρόμος Ιωαννίνων - Καλαμπάκας μέσω Μετσόβου, που τόσο σπουδαίο ρόλο, έπαιξε στον εφοδιασμό του Ηπειρωτικού Μετώπου, κυοφορήθηκε στα συμβούλια της Ηπειρωτικής Εταιρείας. Εξ άλλου η τουριστική αξιοποίηση του Ηπειρωτικού Χώρου ήταν μια διαρκής μέριμνα αυτής. Τότε εξεδόθη με δαπάνη της και το πρώτο τουριστικό - ταξιδιωτικό βιβλίο του μακαρίτη Χιλιαδάκη "Ταξίδια στην Ήπειρο". Στον πνευματικό τομέα η λαογραφική έρευνα επίσης επέσυρε το ενδιαφέρον της. Προεκήρυξε πνευματικά αγωνίσματα και βράβευσε το εξαιρετικού ενδιαφέροντος λαογραφικό πόνημα του Δάσκαλου Χαρ. Ρεμπέλη " Τα Κονιτσιώτικα ".
Ο πόλεμος, η ξενική κατοχή 1941-1944. Τα ταραχώδη μεταπολεμικά χρόνια ανέστειλαν τη δράση της Εταιρείας. Η πνευματική διαφοροποίηση, η ανάπτυξη της Πολιτείας, που υπεισέρχεται σε πολλούς τομείς της ιδιωτικής ελευθέρας δραστήριας ενέργειας, περιορίζει την συλλογική συμβολή κατ’ ανάγκη σε πνευματική και πολιτιστική προσπάθεια. 
Με αυτή τη μορφή εμφανίζεται η Ηπειρωτική Εταιρεία και πάλι στην πνευματική κονίστρα της Αθήνας το 1961. Τα μέλη της και οι φίλοι πολλαπλασιάζονται και περικλείει στους κόλπους της τους πνευματικούς Ηπειρώτες κάθε κοινωνικής τάξεως, όσους όντας στη διασπορά έχουν συνειδησιακή σύνδεση με τη Γενέτειρα μας Ήπειρο, που δεν είναι κατώτερη από άλλες ελληνικές περιοχές, αλλἀ κατάφορτη με θρύλους και ιστορία και με αποφασιστική συμβολή στη Νεοελληνική Αναγέννηση. Αγωνιστές, Ευεργέτες, Μεγάλοι Διδάσκαλοι. Άρματα, γρόσια, γράμματα.
Το 1961 οι συχνές διαλέξεις από το Βήμα της Αρχαιολογικής Εταιρείας, ήταν σαν ένας πομπός Ηπειρωτικής Φωνής, προς το πυκνό ακροατήριο και ένα πλατύ αναγνωστικό κοινό των εκδόσεων της. Ποικίλα ήταν τα θέματα που αναπτύσονταν από το Βήμα αυτό, όπως ιστορικά, λαογραφικά κλπ. παρμένα από τον τον ακένωτο Ηπειρωτικό Χώρο και την παράδοση της Ηπείρου. Τα αναπτυχθέντα θέματα πρωτοτυπόντας σε σε συνέχεια και μονιμότητα δεν αφήνει τα θέματα αυτά στη φορά των χειμερινών ανέμων, αλλά τα αποθησαυρίζει στο γνωστό CORPUS των εκδόσεων της, που διέθετε στα μέλη και στους φίλους σε όλο τον κόσμο. Χάρη δε στην Ηπειρωτική παράδοση της ευποιΐας , των χορηγών και δωρητών , γίνεται πάντα δυνατή η διανομή των εκδόσεων σε σχολεία, βιβλιοθήκες, ινστιτούτα και ιδρύματα εν γένει, στην Ελλάδα και στην αλλοδαπή.
Το πνευματικό έργο της Ηπειρωτικής Εταιρείας στηρίζεται στα Μέλη της και την εγγύτερη Συνέλευση αυτών, τέλος δε αλλά όχι λιγώτερο στους πολυάριθμους Φίλους της και στους φιλομαθείς Ηπειρώτες.